12 januari 2006

Het Klaphek - In de Tweede Wereldoorlog


Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kon er in de meidagen van 1940 geen melk worden geleverd aan melkfabriek Concordia in Wageningen. Om de melk toch kwijt te raken werd op de boerderij boter gekarnd die aan de Randwijkse bevolking te koop werd aangeboden.

In de Tweede Wereldoorlog werd er in het najaar van 1944 in de omgeving van Randwijk zwaar gevochten. Net als vele andere Betuwse inwoners, evacueerden de bewoners: de familie Van Deelen in die tijd naar Eindhoven en naar België. De boerderij Het Klaphek werd in deze tijd gebruikt voor inkwartiering van respectievelijk Duitsers en Engelsen.

Op zondagavond 24 september 1944 werd een Mosquito MT 134 jachtbommenwerper van de RAF 613 Squadron, waarschijnlijk door eigen vuur neergehaald. Het vliegtuig stortte neer achter de woning van de familie C. Arnoldussen aan de Hemmensestraat en vloog direct gedeeltelijk in brand. Zowel de piloot Flying Officer Arthur W. Grime als de navigator Sergeant James McDowell kwamen daarbij om het leven. Zij werden eerst naast elkaar begraven op het erf van boerderij Het Klaphek op de hoek Bredeweg - Nijburgsestraat, een halve meter van de weg en evenwijdig aan de Nijburgsestraat, tegenover café Sanders. Het was een provisorisch graf, want ooggetuigen zagen de neuzen van de schoenen door de aarde steken; de hoofden richting Heteren, de voeten richting Zetten. Op het graf stond een wit houten kruis. Later zijn zij met militaire vrachtwagens opgehaald en herbegraven op de Airborne begraafplaats te Oosterbeek. Een derde bemanningslid overleefde het ongeval.

Toen de Duitsers rond oktober 1944 de Rijndijk opbliezen, kwam het water de Betuwe binnen. Omdat de boerderij op een terp is gelegen, viel de waterschade daar erg mee.

Het geëvacueerde buurmeisje van de familie Van Deelen: Dora Sanders, schrijft op dinsdag 13 februari 1945 een brief aan de familie. Hierin vertelt zij over hun leven op het evacuatieadres en komt het verlangen naar een snelle terugkeer naar Randwijk naar voren.

Toen de familie Van Deelen weer terugkeerde op de boerderij bleek deze hier en daar flink beschadigd. Zo was de aangrenzende schuur geraakt door een voltreffer en was in en om de boerderij veel vernield. Deze oorlogsschade is getaxeerd op een bedrag van Hfl. 3.608,--, zijnde "rechten jegens de Staat der Nederlanden". Het betreffende schadegeval is geregistreerd bij de Schade Enquête Commissie te Nijmegen. De boerderij was zodanig beschadigd dat de eigenaar overwoog de boerderij af te laten breken. Met de mensen van de "wederopbouw" kwamen de bewoners echter overeen dat zij de boerderij zouden herstellen in ruil voor onderdak. Aan zo'n veertig werklieden van de wederopbouw werd daarom tijdelijk onderdak verleend.


eerste publicatie: 26 februari 2010
update: 22 augustus 2014